رژیم غذایی بیماران گوارشی به دلیل تنوع حاکم بین گونه‌های مختلف این بیماری در سبک‌های گوناگونی عرضه می‌شود. امروزه بیماری‌های گوارشی را می‌توان در انواع التهاب روده، یبوست، رفلاکس معده و التهاب مری و بسیاری موارد دیگر مشاهده نمود. ازاین‌رو انتخاب یک رژیم غذایی واحد برای تمامی این مشکلات چندان کار صحیحی نیست. از طرفی علت و دلیل بروز ناراحتی‌های گوارشی مانند اختلالات فیزیکی، اختلالات عصبی و عضلانی نیز بسیار متنوع می‌باشد. این امر نیز تدوین رژیم غذایی بیماران گوارشی را نیازمند تحقیق و بررسی همه‌جانبه می‌نماید. درنهایت بخش‌های دستگاه گوارش مانند کیسه صفرا، لوزالمعده و پانکراس هرکدام ممکن است، به‌گونه‌ای درگیر بیماری شوند. تمامی این موارد برنامه‌ریزی باب رژیم غذایی بیماران گوارشی را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. در این مطلب سعی می‌کنیم تا حد توان تمامی مباحث پیرامون بیماری‌های دستگاه گوارش و رژیم مناسب آنها را پوشش داده تا اطلاعاتتان را در این حوزه ارتقا بخشیم.
عوامل ایجادکننده مشکلات گوارشی
بسیاری از عوامل وجود دارند که سیستم گوارش ما را تهدید نموده و عملکرد صحیح آن را مختل می‌سازند. از عمده این علل می‌توان به سبک نادرست تغذیه و مصرف خودسرانه داروها اشاره نمود. در اینجا خوراکیهای موجود در رژیم غذایی بیماران گوارشی کمک می‌کنند تا نه‌تنها علائم بیماری التیام یابد، بلکه گاهاً در قالب یک عملکرد پیشگیرانه نیز بسیار توانمند ظاهر می‌شوند. البته عوامل جانبی دیگری مانند بارداری، تغییر مکان سکونت، وجود قارچ و انگل در معده، جراحی و درنهایت استرس‌های مکرر هرکدام به‌گونه‌ای زمینه‌ساز بیماری‌های گوارشی هستند. بدین ترتیب پزشک در ابتدا به بررسی علل بروز بیماری پرداخته تا بهتر بتواند یک رژیم مناسب را ترسیم سازد.
آشنایی با انواع بیماری‌های دستگاه گوارش
همان‌طور که اشاره نمودیم بیماری‌های دستگاه گوارش به یک یا 2 مورد خاص خلاصه نشده و طیف وسیعی را دربرمی گیرند. به همین دلیل است که برنامه‌ریزی باب رژیم غذایی بیماران گوارشی کار چندان راحتی نیست.
از عمده بیماری‌های دستگاه گوارش که زندگی طبیعی افراد را مختل ساخته، به این موارد می‌توان اشاره نمود:
- بیماری اول: التهاب روده
- بیماری دوم: سندروم روده تحریک‌پذیر
- بیماری سوم: سلیاک
- بیماری چهارم: یبوست
- بیماری پنجم: رفلاکس یا التهاب مری
- بیماری ششم: سوءهاضمه
- بیماری هفتم: التهاب معده و اثناعشر
- بیماری هشتم: زخم پیتیک
- بیماری نهم: سرطان معده
معرفی رژیم غذایی بیماران گوارشی برحسب نوع بیماری آنها
حال که تا حدودی به علل و انواع بیماری‌های گوارشی آگاه شده‌اید، در این بخش قصد داریم تا به معرفی رژیم غذایی بیماران گوارشی برحسب نوع بیماری آنها بپردازیم. بدین ترتیب بامطالعه این مطلب خود به پرهیزها و منع‌های تغذیه‌ای هر بیماری آگاه شده و در صورت ابتلا به آن می‌توانید از عود بیماری و پیشرفت آن با انتخاب مواد خوراکی مناسب جلوگیری نمایید.
رژیم غذایی بیماران گوارشی درگیر التهاب روده
چنین بیمارانی غالباً با درد و اسهال و یا حتی مشاهده خون در مدفوع به پزشک مراجعه می‌کنند. با توجه به اینکه هنوز دلایل بروز این بیماری چندان مشخص نیست، بیشترین پرهیزها در رژیم غذایی بیماران گوارشی در التهاب روده مشاهده می‌شود. چنین افرادی از تناول تمامی لبنیات بر حذر شده و نوشیدن قهوه نیز برای آنها بسیار زیان‌بار تلقی می‌شود. در مقابل رژیم غذایی این دست افراد را با الگویی سرشار از پروتئین، روغن امگا 3 و مکمل‌های دارای ویتامین‌های مختلف طراحی می‌کنند. میوه‌هایی مانند موز به بهبود اسهال در این افراد کمک می‌کند. اگر به این بیماری مبتلا هستید از مصرف ادویه فراوان، پاپ کورن، حبوبات، مغزها و سبوس خودداری نمایید و با مصرف آب فراوان سعی کنید تا التهابات پیش‌آمده در روده را فرونشانید.
رژیم غذایی بیماران گوارشی درگیر سندروم روده تحریک‌پذیر
بیماران گوارشی درگیر با سندروم تحریک‌پذیر بر روی خوراکیهای نفاخ حساس بوده، ازاین‌رو در رژیم غذایی این گروه هرگونه مواد غذایی با چنین اثر سوئی وجود ندارد. با نگاهی به رژیم غذایی بیماران گوارشی سندروم روده تحریک‌پذیر بیشتر شیر بدون لاکتوز، ماست کم‌چرب و حذف قهوه، الکل مشاهده می‌شود. در مقابل به‌منظور بهبود شرایط جسمانی‌شان به مصرف غذاهای پر فیبر مانند میوه‌های تازه، نان‌های سبوس‌دار و سبزی‌ها مانند نعناع توصیه می‌گردند. البته حذف هرگونه ماده نفاخ مانند نوشابه‌های گازدار، لوبیا، کلم و پیاز را نیز باید در دستور کار تغذیه‌ای خود قرار دهند، بدین ترتیب می‌توانند از ایجاد نفخ و التهاب روده خود جلوگیری کنند.
رژیم غذایی بیماران گوارشی درگیر سلیاک
وقتی پرزهای ظریف روده کوچک موردتهاجم قرارگرفته و استقامت خود را از دست می‌دهند، روده توانایی خود را برای جذب پروتئین‌های گیاهی از دست می‌دهد. بدین ترتیب خستگی مزمن، گرفتگی عضلات، تأخیر در رشد بدنی، یبوست و بسیاری عوارض دیگر یکی پس از دیگری نمایان می‌شوند. تمامی این عوامل خبر از بروز بیماری گوارشی سلیاک دارد. این بیماران به دلیل اینکه فقط در مورد پروتئین‌های گیاهی حساس هستند، ازاین‌رو در رژیم غذایی بیماران گوارشی درگیر سلیاک پرهیزهای سخت‌گیرانه‌ای اعمال نمی‌شود. فقط همین‌که از پروتئین‌های گیاهی مانند جو، گندم، جو دوسر و چاودار به دور باشند، کافی است. بدین ترتیب در صورت ابتلا به این بیماری می‌توانید از گروهای خوراکی متنوعی ماند آرد برنج، انواع سبزی‌ها، گوشت‌ها، لبنیات و حبوبات به‌راحتی بهره برده و غذاهای خود را رنگین سازید.
رژیم غذایی بیماران گوارشی درگیر یبوست
دفع سخت یا ناقص در بیماران گوارشی مبتلابه یبوست از عوارض شایعی است که اگر برای رفع آن اقدامات کارساز صورت نگیرد، زمینه بروز بیماری‌های دیگر مانند انسداد روده را نیز پدید می‌آورد. ازاین‌رو چنین بیمارانی به‌سرعت باید در قالب یک رژیم غذایی مناسب چنین عوارضی را از خود دور سازند. بدین ترتیب مقادیر فراوان فیبر را در رژیم غذایی بیماران گوارشی درگیر با یبوست گنجانده و با این ترفند به بهبود آنها کمک شایانی می‌کنند.
• مغزها در انواع مختلف مانند بادام، فندق، پسته و گرد
• میوه‌ها مانند زردآلو، انجیر، سیب، گلابی و …
• برگه‌ها چون برگه زردآلو، هلو، آلو و …
• سبزی‌های معطر مانند نعناع و بابونه
• غلات و حبوبات
تمامی می‌توانند با بهبود علائم یبوست فرد را به یک زندگی عادی برگردانند. در غیر این صورت باید در انتظار وقوع بیماری‌های حادتر گوارشی برای چنین اشخاصی بود.
رژیم غذایی بیماران گوارشی درگیر رفلاکس معده یا التهاب مری
این‌گونه بیماران با مشکل برگشت اسید معده به مجاری مری درگیر هستند، ازاین‌رو باید تا حد امکان از مصرف مایعات در حین غذا که سبب رقیق شدن محتویات معده می‌شود، پرهیز نمایند. همچنین تناول غذا در زمان اوج عصبانیت و استرس سبب می‌شود تا علائم آنها تشدید گردد. با این توصیفات در رژیم غذایی بیماران گوارشی با رفلاکس معده نوشابه‌های گازدار، خامه، سس مایونز، غذاهای سنگین و چرب، میوه‌های ترش و فلفل جایی ندارد تا بتوان این بیماری را تا حد امکان کنترل و مدیریت نمود. در غیر این صورت با پیشرفت بیماری شاهد تنگی مری یا سرطان مری نیز خواهیم بود.
رژیم غذایی بیماران گوارشی درگیر سوءهاضمه
سوءهاضمه دستگاه گوارش فوقانی را تحت‌الشعاع خود قرار داده و سبب بروز دردهای شکمی، نفخ شدید، حالت تهوع و رفلاکس معده می‌شود. در رژیم غذایی بیماران گوارشی با نشانه‌های سوءهاضمه پزشکان سعی دارند، هرگونه مواد غذایی حاوی چربی فراوان، قند تصفیه‌شده و ادویه‌های تند را حذف کنند. البته اصلاح الگوی زندگی و دوری از رفتارهای ناهنجار مانند مصرف الکل، دخانیات و نوشیدنی‌های صنعتی نیز باید به‌طور کامل به کناری گذاشته شود. البته پرهیز از اضطراب و استرس و انتخاب یک سبک زندگی آرام نیز در بهبود علائم این بیماری به افراد کمک شایانی می‌کند.
رژیم غذایی بیماران گوارشی درگیر التهاب معده و اثناعشر
التهاب و زخم دیواره معده به دلایل مختلفی مانند آلودگی‌های باکتریایی، مصرف غذای فاسد و پرخوری رخ‌داده و فرد را با درد و حالت تهوع درگیر می‌سازد. زخم معده و اثناعشر در فاصله کمی از هم و در همان محدوده معده رخ می‌دهد و هرگونه فشارهای عصبی می‌تواند، به تشدید آن کمک نماید. به چنین افرادی پزشکان پیروی از یک سبک زندگی سالم را توصیه می‌کنند. ازاین‌رو در رژیم غذایی بیماران گوارشی درگیر التهاب معده هیچ‌گونه پرخوری و بد خوری مشاهده نمی‌شود. این‌گونه افراد باید از رفتن به مراکز سرو غذایی که نکات بهداشتی در آن رعایت نمی‌شود، جداً خودداری نمایند تا از هرگونه عدم وجود باکتری، انگل و میکروب در غذایشان مطمئن گردند. در کنار آن توجه به فعالیت و ورزش به‌منظور دور ماندن از هرگونه استرس نیز برایشان سودمند است.
رژیم غذایی بیماران گوارشی درگیر زخم پیتیک
در این نوع بیماری شاهد اتلاف پروتئین از بدن و بروز زخم هستیم. به همین دلیل تدوین یک رژیم سرشار از پروتئین‌های مختلف برای این دست بیماران بسیار سودمند است. آنها باید در وعده‌های غذایی خود به مصرف مقادیر فراوانی از شیر، تخم‌مرغ و پنیرهای ساده به‌منظور تأمین پروتئین موردنیاز بدنشان بپردازند. همچنین می‌توانند از گوشت‌های ترد، زودهضم و سبک نیز به‌منظور تسریع فرآیند بهبودی‌شان کمک بگیرند. حذف غذاهای نیمه آماده، تنظیم زمان وعده‌های غذایی و توجه به سه اصل تعادل، تنوع و کیفیت در مواد غذایی می‌تواند، نوید بازگشت سلامتی را به چنین بیمارانی داشته باشد.
رژیم غذایی بیماران گوارشی درگیر سرطان معده
در میان تمامی بیماری‌های دستگاه گوارش سرطان معده از مهم‌ترین و البته رایج‌ترین معضلات پیشرو است. برای چنین افرادی برنامه‌ریزی غذایی بسیار مهم است، زیرا اگر فرد نتواند با رژیم غذایی به بهبود خود کمک نماید، دومین راهکار ل مشکل جراحی و برداشتن بخشی از معده وی می‌باشد. البته پس از جراحی نیز در نظر گرفتن یک رژیم صحیح می‌تواند فرد را درروند درمانی به نقاط روشنی راهنمایی کند. بدین ترتیب برای رسیدن به یک رژیم غذایی مناسب باید ابتدا به مراحل بیماری دقت نمود. برای افراد در مراحل اولیه تجویز یک رژیم بدون نمک و عاری از خوراکیهای سرخ‌کردنی و مواد غیرمجاز افزودنی کفایت می‌کند. ولی برای مراحل پیشرفته‌تر بیماری بیشترین توصیه به مصرف غذاهای سبک مانند سوپ‌های رقیق، آب‌میوه‌های طبیعی، آب‌گوشت بدون چربی و آب سبزی‌های در کنار مکمل‌های تقویتی است.
