رژیم غذایی بیماران قلبی نه‌تنها بر کاهش علائم این بیماری تکیه دارد، بلکه به‌گونه‌ای روند درمان را نیز در پیش می‌گیرد. قلب از مهم‌ترین اعضایی است که تحت تأثیر عادات غذایی نادرست تا حد زیادی عملکرد بهینه خود را از دست می‌دهد. در ادامه نیز با عدم رعایت یک رژیم سالم احتمال وخامت بیماری‌های قلبی بسیار بالا است. اگرچه تمرینات ورزشی تأثیر فوق‌العاده‌ای بر سلامت قلب دارند، اما تا به حذف غذاهای ناسالم، پرکالری و مملو از چربی نپردازیم کمتر ورزشی است که بتواند ما را از مخاطرات و بیماری قلبی در امان نگه دارد. به همین دلیل است که چگونگی اتخاذ رژیم غذایی بیماران قلبی موضوع داغ محافل پزشکی است تا در سایه آن پیشگیری، درمان و بهبودی حاصل شود.
عوامل تأثیرگذار در بروز بیماری‌های قلبی
با نگاهی به عوامل تأثیرگذار بر بیماری قلبی بسیاری از آنها را وابسته به رژیم غذایی و سبک تغذیه نادرست و برخی دیگر را متأثر از محیط اطراف می‌بینیم. برای مثال یکی از مهم‌ترین دلایل بروز بیماری‌های قلبی فشارخون بالا بوده که به مصرف غذاهای چرب و پرکالری مربوط است. به همین دلیل است که ادعا می‌شود با تمرکز بر رژیم غذایی بیماران قلبی می‌توان تا حد زیادی بیماری آنها را در کنترل خود درآورد. در ادامه بیشتر بر روی عوامل ایجادکننده ناراحتی‌های قلبی مانور می‌دهیم.
- افزایش سطح چربی، کلسترول و تری‌گلیسیرید خون
- چاقی‌های شکمی و احشایی
- بالا رفتن سن
- سابقه خانوادگی و وراثت
- دیابت و افزایش قند و گلوکز خون
- تحرک ناکافی و عدم توجه به فعالیت مناسب بدنی
- وجود استرس‌های فراوان در زندگی و محل کار
- تشکیل رسوب‌های چربی در لایه داخلی دیواره‌های سرخرگ‌ها
- تصلب شرایین یا سخت شدن رگ‌ها
- استعمال دخانیات و الکل
مواد مفید در رژیم غذایی بیماران قلبی
بسیاری از خوراکی‌ها هستند که به دلیل سودمند بودن در رژیم غذایی بیماران قلبی جایگاه ویژه‌ای دارند و گویی بدون حضور پررنگ آنها الگوی تغذیه‌ای مناسبی ترسیم نمی‌شود. گروه‌های مختلفی خوشبختانه در این فهرست جای می‌گیرند و قادر هستند، به‌خوبی سبد غذایی افراد بیمار را کامل سازند.
- میوه‌ها: سیب، گلابی، پرتقال، گریپ‌فروت، توت‌فرنگی، شاه‌توت و هلو
- سبزی‌ها: کلم‌برگ، کلم قرمز، کلم بروکلی، اسفناج، لوبیا سبز، نخود سبز و سیر
- گوشت: گوشت گوسفند بدون چربی، گوشت مرغ عاری از پوست، ماهی و گوساله کم‌چرب
- ماهی‌ها: سالمون، ساردین، قزل‌آلا، شاه‌ماهی، قباد، حلوا و ماهی خال‌مخالی
- حبوبات: لوبیا قرمز، غلات کامل، لوبیا چشم‌بلبلی، جو دوسر، سویا و عدس
- آجیل‌ها: گردو، بادام‌زمینی، خرمای خشک، انجیر خشک و خرما خشک
- لبنیات: تمامی انواع کم‌چرب یا بدون چربی، پنیر کم‌نمک و بستنی‌های بدون خامه
- ادویه‌ها: مارچوبه، زنجبیل، زیره، زردچوبه و سماق
- نان‌ها: نان‌های سبوس‌دار، سنگک، بربری و تافتون
- روغن‌های گیاهی: روغن‌زیتون، ذرت، پنبه‌دانه، کلزا و کانولا
مواد ممنوعه در رژیم غذایی بیماران قلبی
در رژیم غذایی بیماران قلبی گروه‌های تغذیه‌ای وجود دارد که برای این دسته مانند سم محسوب شده و با مصرف آن گویی سکته قلبی را یک‌قدم به سمت خود نزدیک‌تر می‌سازند. آگاهی از آنها کمک می‌کند، این خوراکی را به‌کل از فهرست غذایی بیماران قلبی دور ساخته و با این تمهید بر طول عمر این افراد بی افزاییم.
- غذاهای فست فودی: پیتزا، ساندویچ سوسیس و کالباس، ژامبون، همبرگر و هات‌داگ
- غذاهای سرخ‌کردنی: سیب‌زمینی سرخ‌شده، چیپس و مرغ سوخاری
- غذاهای فرآوری شده: کنسروها و کمپوت‌ها
- شیرینی‌ها: آب‌نبات، شیرینی، کیک، بیسکوییت و شکلات
- نوشیدنی‌ها: الکل، دم‌نوش‌های دارای کافئین، نوشابه‌های گازدار و آبمیوه‌های آماده
- گوشت‌ها: دل، جگر، دنبه، قلوه، مغز، زبان، شیردان، گوشت چرخ‌کرده پرچرب، خاویار و کله‌پاچه
- لبنیات: کره، مارگارین، شیر و ماست پرچرب، پنیر محلی، پنیر خامه‌ای و سس مایونز
- روغن‌ها: روغن‌های گیاهی هیدروژنه حاوی چربی ترانس، روغن جامد و روغن حیوانی
انواع مختلف رژیم غذایی بیماران قلبی
رژیم‌های مختلفی توسط پزشکان تغذیه در طول زمان برای بیماران قلبی تدوین‌شده‌اند که هرکدام به‌گونه‌ای در بهبود این عارضه اثرگذار هستند. اگرچه یک رژیم درصورتی‌که متناسب با سن، جنسیت، ژنتیک، شرایط فیزیکی و بسیاری از معیارهای دیگر تنظیم شود، می‌تواند مثمر ثمر باشد. ولی هرکدام از این رژیم‌ها نیز به دلیل معیارهای صحیح پزشکی برای بسیاری سودمند واقع می‌شوند. در ادامه با برخی از مهم‌ترین انواع رژیم غذایی بیماران قلبی شناخته‌شده در جهان آشنا می‌شویم.
اولین رژیم غذایی بیماران قلبی: رژیم مدیترانه ای
رژیم مدیترانه‌ای شیوه‌ای از تغذیه است که با تمرکز بر کاهش مصرف گوشت و لبنیات پرچرب توانسته، تأثیرات شگرفی را بر سلامت قلب و عروق بگذارد. این رژیم به طرفداران خود حجم بالایی سبزی‌ها و میوه‌ها را در تمامی وعده‌ها و میان وعده‌ها پیشنهاد می‌دهد. بدین ترتیب می‌تواند، به‌عنوان عاملی پیشگیرانه و بهبوددهنده، عوارض بیماری‌های قلبی شناخته شود. در این رژیم مصرف چربی به حداقل خود می‌رسد و همین امر مزایای فراوانی را برای سیستم قلب به همراه دارد.
دومین رژیم غذایی بیماران قلبی: رژیم گیاهی
اثبات‌شده، گیاهخواران که از این رژیم تبعیت می‌کنند، کمتر در معرض بیماری‌های قلبی، دیابت، سکته و سرطان قرار دارند. ازاین‌رو در رژیم غذایی بیماران قلبی می‌توان از ارکان آن پیروی نمود و خطرات بیماری‌ها را برای این افراد کاهش داد. مصرف منظم مقدار محدودی گوشت کم‌چرب در مقابل حجم بالایی سبزی‌ها، میوه‌ها، غلات و حبوبات گویی می‌تواند، سلامتی را از هر نظر مهمان همیشگی وجود افراد معمولی نماید چه برسد به بیماران قلبی و عروقی.
سومین رژیم غذایی بیماران قلبی: رژیم دش
رژیم دش بیشتر بر کاهش فشارخون و رساندن فواید بسیاری در قالب چنین مزیتی استوار است. به همین دلیل بوده که ادعا می‌شود، این رژیم برای مبتلایان به بیماری‌های قلبی بسیار سودمند است. در این رژیم به‌صورت طبیعی میزان مصرف عناصری مانند سدیم، کلسترول و چربی کاهش‌یافته و همین امر است که بهبود فشارخون و به‌تبع آن ناراحتی‌های قلبی را به همراه دارد. به‌واقع گویی تمامی رژیم‌های مناسب برای بیماران قلبی بیشتر بر استفاده حجم‌های بالای گیاهان و میوه‌ها استوار است.
چهارمین رژیم غذایی بیماران قلبی: رژیم سالم
رژیم غذایی سالم بیشتر بر سلامت غذاها و نحوه صحیح مصرف آنها تأکید دارد. بدین ترتیب در این رژیم هرگونه غذای ناسالم و فرآوری شده حذف و با نمونه‌های کاملاً طبیعی و ارگانیک جایگزین می‌گردد. همین روند ساده بوده که آن را برای تمامی بیماران قلبی مناسب ساخته است. وجود گوشت‌های سفید، چربی‌های اشباع و حذف انواع مواد خوراکی کنسروی، یخ‌زده و منجمد سبب شده، این رژیم به نمونه‌ای سالم و مغذی بدل شود.
رژیم غذایی بیماران قلبی بر اساس نوع بیماری آنها
بیماری‌های قلبی در انواع مختلفی مانند انسداد عروق کرونری (سکته قلبی)، نارسایی قلبی و آریتمی خود را نشان می‌دهند. هرکدام از این بیماری‌ها را باید با گروه‌های تغذیه‌ای متفاوتی درمان نمود. بدین ترتیب پزشکان در تدوین رژیم غذایی بیماران قلبی علاوه بر انتخاب مواد غذایی مناسب به نوع بیماری نیز دقت فراوان دارند. با این توصیفات یک رژیم اصولی ابتدا نوع بیماری را در نظر گرفته سپس از میان گروهای مجاز غذایی به چینش یک برنامه مفید می‌پردازد. در ادامه به رژیم غذایی مناسب برای هرکدام از بیماری‌های قلبی به‌صورت جداگانه می‌پردازیم.
رژیم غذایی بیماران قلبی درگیر با انسداد عروق کرونری (سکته قلبی)
با آشنایی اجمالی که باب مواد خوراکی مفید و مضر در رژیم غذایی بیماران قلبی به دست آورده‌اید تا حدودی خود می‌توانید به ضروریات و ممنوعات یک رژیم مناسب برای بیماران قلبی پی ببرید. ولی آنچه برای بیماران کرونری مهم‌تر بوده، پرهیز کامل از روغن‌های اشباع، نمک و غذاهای پر کلسترول است. شاید پزشکان در بیماری‌های قلبی دیگر تا این حد بر حذف این مواد تأکید نداشته باشند. ولی به دلیل احتمال بالای سکته در چنین بیماران، آنها را از هرگونه رفتارهای خطرزا و صرف غذاهای هشداردهنده (کله‌پاچه، ماهی نمک‌سود، غذاهای کنسروی) بر حذر می‌دارند.
رژیم غذایی بیماران قلبی درگیر با نارسایی قلبی
بیماران نارسایی قلبی اگرچه مثل گروه پیشین باید در مصرف مواد غذایی رعایت‌های لازم را منظور نمایند ولی آنچه برای این دسته از هر موضوع دیگری مهم‌تر بوده، اجتناب از مصرف بی‌رویه مایعات در حجم‌های بالا و در دفعات مکرر است. عدم رعایت این موضوع می‌تواند، بر قلب فشار مضاعف وارد سازد. به همین دلیل چنین بیمارانی از مصرف مایعات زیاد و پشت سرهم به جد پرهیز داده می‌شوند.
رژیم غذایی بیماران قلبی درگیر با آریتمی
آنچه پزشکان تغذیه در رژیم غذایی بیماران قلبی درگیر با آریتمی توصیه می‌کنند، حذف هرگونه مواد محرک کننده است. این خوراکی‌ها می‌توانند از یک چای کهنه دم و پررنگ شروع‌شده و تا مواد غذایی مانند فلفل، قهوه، شکلات، نسکافه ادامه یابند. افراد مبتلا به آریتمی باید به‌ناچار نظارت دقیقی بر نحوه مصرف خود داشته باشند در غیر این صورت با عود بیماری خود مواجه می‌شوند.
نکات مهم در باب رژیم غذایی بیماران قلبی
در این بخش نیز به نکات مهمی باب رژیم غذایی بیماران قلبی که پزشکان تغذیه به مراعات آن توصیه اکید دارند، می‌پردازیم. این نکات فارغ از نوع خوراکی‌های موجود در رژیم، بیشتر به نحوه و اصول تغذیه‌ای اشاره داشته و بدین طریق سعی دارد تا افراد را به سمت سلامت و سعادت راهنمایی کند.
- توجه کامل به ترکیب صحیح مواد غذایی مصرفی
- نظارت صحیح و اصولی بر میزان کالری دریافتی
- در نظر گرفتن انواع مواد غذایی شامل میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات، پروتئین و …
- تغییر به سمت روش‌های پخت آب‌پز، بخارپز، کبابی و گریل به‌جای سرخ‌کردنی
- دوری از غذاهای منجمد و یخ‌زده و استفاده از موارد تازه و طبیعی‌تر
- پرهیز از غذاهای رستورانی به دلیل سدیم و چربی بالا، در مقابل مصرف غذاهای خانگی
- انتخاب یک رژیم تجویزی اختصاصی و منحصربه‌فرد
- تمایل تا حد امکان به سمت منابع غذایی گیاهی به‌جای حیوانی
